• آزمون قلم و کاغذی باید نتایج مشخص یادگیری (نظیر دانش­ها و واقعیت­ها و اطلاعات ساده، درک اطلاعات پیچیده، ساختن نظریه، تجزیه و تحلیل و حل مسأله، به کارگیری ابزارها و روش­های عادی و فرآیندهای علمی و تحقیق درباره­ی طبیعت) را که هماهنگ با هدف­های تدریس می­باشند، به روشنی اندازه­گیری کند. به بیان دیگر معلم مجاز است در محدوده­ی محتوای کتاب درسی و هدف­های تدریس سؤال طرح کند.
• آزمون قلم و کاغذی محدود به هدف­های دانشی نیستند و می­توانند نگرش­ها و مهارت­ها را نیز شامل شوند. توصیه می­شود که در طول یک دوره­ی تحصیلی از پرسش­های کلاسی، آزمون­های کوتاه (آزمونک­ها) و پرسش­های شفاهی نیز، توجه به این موارد فراموش نشود تا در جریان آموزش، دانش­آموزان برای پاسخ­گویی به چنین سؤال­هایی آماده شده باشند. در هر صورت توصیه می­شود حداقل 30 درصد از پرسش­ها از حیطه­ی دانستنی­ها فراتر رود و نگرش­ها و یا مهارت­ها را نیز شامل شود. بدیهی است که معلم توانایی طراحی پرسش­هایی که حیطه­های مختلف یادگیری را شامل شوند به تدریج کسب می­کند و این کار ساده­ای نیست.
• آزمون­­های قلم و کاغذی، به خصوص هنگامی که نوعی آزمون پیشرفت تحصیلی تلقی می­شوند، لازم است. نمونه­ی معرف از تکالیف یادگیری باشند. با پایان درس، بدیهی است که حجم آموخته­های دانش­آموزان افزایش یافته است. اما در یک آزمون، همه­ی آموخته­ها قابل پرسش نیستند. فقط تعداد محدود، اما کافی از این مطالب اندازه­گیری می­شوند. بنابراین لازم است با اقداماتی سنجیده و نظام­دار از قبیل تهیه­ی جدول دوبعدی، هدف محتوا برای طرح سؤال و تعیین سطح سؤال­های مورد نیاز برای هر آزمون، به گونه­ای عمل کرد که آزمون بازتابی از تمام حیطه­ی پیشرفت تحصیلی و عملکردهای مورد انتظار باشد.
• آزمون قلم و کاغذی می­تواند شامل انواع سؤال باشد. نکته­ی کلیدی، همان انتخاب دقیق مناسب­ترین نوع سؤال است که فارغ­ از تأثیر عوامل نامربوط باشد . سؤال­ها می­توانند سؤال­هایی باشند که دانش­آموز پاسخ آن را گزینش می­کند (ص، غ، جورکردنی، چند گزینه­ای و ...) و یا خود باید پاسخ لازم را تدارک می­بیند (کوتاه پاسخ، کامل کردنی، تشریحی و ....
• آزمون قلم و کاغذی می­تواند متناسب با مقصد خاص (سنجش آمادگی، آزمون تشخیص، آزمون ورودی و ...) تهیه شود. اصول کلی تهیه­ی آن تفاوتی ندارد. بدیهی است که درجه­ی دشواری، متناسب با نتیجه آزمون تعیین می­شود.
• لازم است که آزمون سؤال­های مناسب با تعداد قابل قبول برخوردار باشد، تا حداکثر پایانی ممکن را داشته باشد. تطبیق آزمون با هدف­های تدریس نیز پایانی نتیجه­ها را تضمین می­کند.
• در ارزش­یابی پایانی از دانش­آموز، معیار قضاوت حدود انتظارات پرسش است. بنابراین نمره­ی دانش­آموز بر اساس بارم­بندی معلم برای هر سؤال ارزش­یابی می­شود. به این ترتیب، پیشرفت تحصیلی دانش­آموز بر اساس بارم­بندی معلم برای هر سؤال ارزش­یابی می­شود. به این ترتیب، پیشرفت تحصیلی دانش­آموز با خودش یا با دیگری مقایسه نمی­شود، بلکه معیار ارزش­یابی، بارمی است که معلم در نظر گرفته است. بنابراین، توصیه می­شود که معلمان در طراحی چنین پرسش­هایی دقت به خرج دهند. طرح این پرسش­ها، به کمک گروه­های آموزشی و یا گروه معلمان همکار در یک پایه، بر اعتبار سؤال می­افزاید. همچنین، در حرکت از سیستم امتحان سنتی به امتحانی کاملا" متفاوت و حامی هدف­های برنامه­ی جدید، باید بسیار دقیق بود و همه­ی جوانب را در نظر داشت. مهم این است که معلم آنچه را که آموزش داده است، ارزش­یابی کند. با توجه به هدف­های آموزش علوم، معلم در آموزش، بر موارد مهارت و نگرش، حداقل به اندازه­ی دانستنی­ها تأکید کرده است. بنابراین، باید سعی کند در پرسش­های پایانی نیز دانش­آموز را از بعد این آموخته­ها ارزش­یابی کند.

1. آیا مشخصه­های آزمون، ماهیت و محدودیت­های حیطه­ی پیشرفت را که باید اندازه­گیری شوند، توصیف می­کنند؟
2. آیا نتیجه­های مورد نظر در یادگیری، با عبارات عملکردی (قابل اندازه­گیری) بیان شده­اند؟
3. آیا مشخصه­های آزمون، ماهیت و چگونگی توزیع سؤالاتی را که باید در آزمون وجود داشته باشند، بیان می­کنند؟
4. اگر معیارهای تبحر مشخص شده­اند، آیا توجیهی برای نمره­های تعیین مرز قبولی ارائه شده است؟

1. آیا ترتیب قرار گرفتن سؤالات روی صفحه، طوری هست که خواندن و پاسخ دادن را آسان کند؟
2. آیا سؤالاتی که از یک نوع هستند در آزمون، در کنار یکدیگر قرار گرفته­اند ( تا تعداد دستورالعمل­های مورد نیاز را به حداقل برسانند؟)
3. آیا ترتیب سؤالات به گونه­ای هست که حاکی از افزایش دشواری در هر بخش از آزمون باشد؟
4. آیا روش پاسخ دادن و موقعیت جای پاسخ، طوری معین شده­اند که به اجرای کارآمد آزمون کمک کنند؟
5. آیا سؤالات در تمام آزمون به ترتیب و پشت سر هم شماره­گذاری شده­اند؟
6. آیا پاسخ­های صحیح به سؤالات، سهم متعادلی (مثلا" در گزینه­های الف،ب، ج، د) دارند و آیا توالی پاسخ­های صحیح، به گونه­ای هست که الگوی خاصی (مثلا" الف، ب، الف،ب) نداشته باشند.؟
7. آیا دستورالعمل روشن و فشرده­ای درباره­ی کل آزمون و هر یک از بخش­های آن، به شاگرد داده شده است؟
8. آیا نسخه­ی نهایی آزمون، از نظر تنظیم، خوانایی، و بدون غلط بودن، وضع رضایت بخشی دارد؟

1. آیا هر یک از سؤالات آزمون، به یکی از نتیجه­های مهم یادگیری ارتباط دارد؟
2. آیا هر نوع سؤالی با نتیجه­ی خاص یادگیری که شاگرد باید در آن تسلط پیدا کند، تناسب دارد؟
3. آیا هر سؤال بیانگر یک تکلیف فرموله شده­ی روشن هست؟
4. آیا هر سؤال به صورت ساده، با زبان روشن، و فارغ از مواد غیر عملکردی بیان شده است؟
5. آیا سؤالات فارغ از نشانه­ها و قرائن نامربوط هستند؟
6. آیا دشواری هر سؤال، متناسب با تکلیف و کاربرد نتیجه­ی آن است؟
7. آیا پاسخ هر سؤال، همان چیزی است که متخصصان درباره­ی آن اتفاق نظر دارند؟
8. آیا در مورد هر یک از تعبیر و تفسیرهایی که از نتایج آزمون می­شود، به تعداد کافی سؤال وجود دارد؟
9. آیا سؤالات آزمون به قدر کافی مستقل از یکدیگر هستند که برخی از سؤالات به پاسخ دادن سؤالات دیگر کمک نکنند؟
10. آیا سؤالات آزمون فارغ از جهت­گیری­های نژادی، قومی، و جنسیتی هستند.

2. عملکردها و ویژگی­های مورد انتظار از سؤال­های آزمون­های قلم و کاغذی

ارزش یابی پایانی
ارزشیابی پایانی
ارزشیابی در خدمت آموزش
ارزشیابی
تدریس موفق
خلاقیت
ارزشیابی پیشرفت تحصیلی
[عناوین آرشیوشده]