ارزشیابی           

   ارزشیابی از پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان را متخصصان این امر، فرایند جمع­آوری اطلاعات از آموخته­های آنان و قضاوت در مورد حدود آن آموخته­ها تعریف می­کنند. به عبارت دیگر، معلم در فرایند ارزشیابی، اطلاعاتی جمع­آوری می­کند تا با تفسیر آنها تعیین کند که دانش­آموز چه دانشی فراگرفته و چه توانایی­هایی کسب کرده است. برعکس تصور بسیاری از معلمان، این فرایند بسیار پیچیده است. در فرایند ارزشیابی هر درس، اطلاعاتی که جمع­آوری می­شود و ابزار جمع­آوری آن، باید در جهت هدف­های آموزش آن درس باشد. اصل نهان در فرایند ارزشیابی این است که معلم باید آنچه را که به دانش­آموز یاد داده است، ارزشیابی کند. بنابراین ارزشیابی هنگامی معتبر است که با هدف­های برنامه­^ء آموزشی همخوانی داشته باشد.

 ارزشیابی یک فرایند است و نه فرآورده و می­دانیم هر فرایندی زمان­بر است ولی امتحان­های مرسوم و سنتی چنین نیستند. چون در روش سنتی ارزشیابی، معمولا? در مورد آنچه دانش­آموز از باب محتوا فراگرفته، موفق است، ولی آموزش مهارت­ها مورد ارزیابی قرار نمی­گیرد.

 امروزه در بسیاری کشورها، ارزشیابی­های مرسوم و سنتی کتبی منسوخ شده و جای خود را به ارزشیابی­های بسیار معتبر دیگری داده است که از آن میان می­توان به ارزشیابی بر اساس مشاهده عملکرد دانش­آموز، گفتگو با او و تنظیم پرونده­ای برای جمع­آوری اطلاعات در مورد دانش­آموز و قضاوت­های فردی او اشاره کرد. بر این اساس، ارزشیابی در یک زمان خاص یا در پایان یک دوره، تعیین کننده^ء وضعیت دانش­آموز نیست، بلکه فرایند ارزشیابی با فرایند آموزش پیوسته و درهم تنیده تلقی می­شود. این رویکرد جدید، به معلم فرصت کافی می­دهد تا در حد امکان در مورد پیشرفت تحصیلی هر دانش­آموز اطلاعاتی جمع­آوری کند و به این دلیل، ارزشیابی یک فرایند مستمر       می­شود و ارزشیابی مستمر همراه با ارزشیابی تدریجی، جایگاه با ارزش خود را پیدا می­کند.

   از آنجا که آموخته-ها در سه حیطه^ء دانشی، مهارت و نگرش است و لزوما? معلم در ارزشیابی باید آنچه را دانش­آموز در این سه حیطه فراگرفته، ارزشیابی کند، در عمل، فرایند جمع­آوری این اطلاعات از طریق ارزشیابی­های مستمر و ارزشیابی پایانی امکان­پذیر است.

ارزشیابی مستمر در فرایند آموزش نقش مهمی ایفا می­کند. در هر مرحله، معلم باید آموزش را از جایی شروع کند که دانش­آموز از نظر مهارت، نگرش و دانش در آنجا قرار دارد. اگر معلم این نکته^ء مهم در آموزش را قبول داشته باشد، باید فرصت­هایی ایجاد کند که از طریق آن، بتواند وضعیت­ فعلی دانش­آموز را از نظر مهارت، نگرش و دانش به درستی شناسایی کند.

   یکی از هدف­های اصلی ارزشیابی مستمر این است که معلم دریابد، نقاط ضعف و قوت دانش­آموز چیست و به چه کمکی احتیاج دارد؟ البته ارزشیابی مستمر، نباید به هیچ وجه، به رتبه­بندی و دسته­بندی دانش­آموزان بینجامد. ارزشیابی مستمر، ارزشیابی عملکرد دانش­آموز طی فعالیت­های گوناگون داخل کلاس (آزمایش­ها، پرسش­ها، پاسخ­ها و گفتگوهای حین تدریس) و نیز فعالیت­های خارج از کلاس است.

 تهیه فهرست ارزشیابی بر اساس فعالیت­های دانش­آموزان در طرح درس معلم، کاری متفاوت با روالی است که تاکنون انجام داده­اند. بنابراین لازم است معلم از لزوم تدوین آن در بهره­دهی آموزشی خود آگاه شود.

 بدیهی است که اگر معلم به لزوم تدوین فهرست­ها و استفاده از آنها عقیده پیدا کند، خود بهترین فردی است که می­داند: اولا" چگونه آنها را تنظیم کند و ثانیا" از چه روش­هایی برای بالابردن بهره­دهی فهرست­ها استفاده کند؟

   تهیه فهرست ارزشیابی به معلم کمک می­کند تا به خوبی دریابد: - کدام یک از دانش­آموزان در گروه­ها، در طراحی تحقیق و در انجام مراحل آن موفقند؟ - کدام یک در میان نتایج و برقراری ارتباط مهارت لازم را کسب کرده­اند؟- چند نفر در استفاده از ابزار، علاقه­مند و دقیق­اند؟- نقاط قوت و ضعف هریک از دانش­آموزان چیست؟ و هر کدام به چه کمکی احتیاج دارند؟

 و به علاوه اطلاعات حاصل از فهرست­های ارزشیابی در برنامه­ریزی برای ایجاد فرصت­های مناسب جهت رفع ضعف­ها و توانا کردن دانش­آموزان به معلم کمک می­کند و به طراحی مراحل بعدی آموزش جهت می­دهد. ضمنا? اگر اطلاعات مستند حاصل از این نوع ارزشیابی به والدین منتقل شود، آنان در ارائه کمک به فرزندان خود در فرایند آموزش با معلم همسو خواهند بود.

   ممکن است به دلایلی لازم شود که در پایان هر دوره^ء درسی، گزارشی یک صفحه­ای از وضعیت تحصیلی هر یک از دانش­آموزان تهیه شود و در اختیار والدین قرار گیرد. به این ترتیب، والدین در جریان نکات مثبت و توانایی­های فرزندشان قرار می­گیرند و بعلاوه از نقاط ضعف فرزند خود آگاه می­شوند و درمی­یابند که چگونه به فرزندشان کمک کنند تا مؤثر واقع شود.

 تهیه این گزارش صفحه­ای یا فهرست­ها، در همسو کردن تلاش والدین دانش­آموز و آموزگار، کمک بسیاری به دانش­آموز می­کند. با داشتن چنین فهرست­هایی ، ارزشیابی گزارش مستندی است و به آموزگار امکان می­دهد، قضاوت عادلانه و صحیح داشته باشد. آرامش خاطر حاصل از این نوع آموزش و به ارزشیابی به زحمت تنظیم چنین فهرست­هایی می­ارزد.

توضیحات

1-     ارزشیابی مستمر: ارزشیابی از فعالیت­های یادگیری هر دانش­آموز به طور انفرادی یا گروهی در طول سال ارزشیابی مستمر نام دارد. این ارزشیابی براساس مشاهدات معلم و تعامل بین معلم و دانش­آموز در هنگام انجام هر فعالیت یا بر اساس پرسش­های کتبی و شفاهی در طی ثلث یا نوبت صورت می­پذیرد. لازم است معلم برای ایجاد سهولت در ثبت مشاهدات، فهرستی از حدود انتظارات خود در هنگام انجام هر فعالیت توسط دانش­آموزان را تنظیم کند و ارزشیابی هر دانش­آموز را براساس آن انجام دهد. در تهیه­^ء این فهرست باید به هدف­های دانشی، مهارتی و نگرشی هر فعالیت یادگیری توجه شود.

ارزشیابی از فعالیت­های خارج از کلاس نیز براساس حاصل کار هر دانش­آموز و با توجه به ملاک­هایی که معلم تنظیم می­کند، انجام می­شود.

2-     ارزشیابی پایانی: در طراحی ارزشیابی پایانی که به طور معمول، در پایان ترم یا نوبت به صورت کتبی صورت می­پذیرد لازم است مطالب زیر مورد توجه قرار گیرد:

الف- در طراحی پرسش­ها نباید تنها به پرسش­های حافظه­مدار اکتفا گردد و لازم است تعدادی پرسش نو، تفکر برانگیز، مهارت­سنج و خلاقیت برانگیز در هر آزمون گنجانده شود. به عبارت دیگر در طراحی پرسش­های کتبی، لازم است به دانش و مهارت به طور توأم توجه شود. یعنی مهارت­هایی را که سنجش آنها به طور کتبی نیز انجام­پذیر است (تفسیر یافته­ها، فرضیه­سازی، پیش­بینی، طراحی تحقیق...) می­توان همراه پرسش­های مربوط به دانستنی­ها مورد توجه قرار داد.

   ب- توصیه می­شود که در پایان ترم یا نوبت، یک آزمون عملکردی طرح و اجرا شود (فعالیت­هایی که انجام آنها نیاز به استفاده از ابزار و انجام فعالیت­های عملی دارد. بدیهی است فعالیت مربوط به آزمون عملکردی باید برای دانش­آموزان جدید باشد) دراین صورت معلمان مجازند 5 نمره از 20 نمره ارزشیابی پایانی را به آزمون عملکردی اختصاص دهند.

به  عنوان معلم باید عمیقاً  باور داشته باشیم که هر دانش آموز قابلیت رشد و یادگیری را دارد به شرط آنکه ما ابزارهای سنتی ارزشیابی را که بدون توجه به تفاوتهای فردی، فقط به دنبال نقطه ضعف هاست رها کنیم و ابزاری بسازیم که توانایی ها را شناسایی کند و به دانش آموز اعتماد به نفس بخشد و زمینه را به گونه ای مهیّا کنیم که نمره گرایی از بین  برود  و  معلم و دانش آموز و اولیا همه به دنبال  کیفیت کار  باشند نه کمیت

ادامه مطلب...

اولین مرحله در یک تدریس موفق: آن که عاشق باشی

شما یک معلم نخواهید شد مگر این که علاقه‌ا‌ی زیاد به این شغل داشته باشید، چرا که اگر شغل معلمی آسان بود هر کسی می‌توانست آن را انجام دهد. معلمان، مسئولیت بسیار مهمی را بر عهده دارند زیرا یک گفتگوی سطحی از یک معلم می‌تواند قسمتی از زندگی یک دانش‌آموز را تحت تأثیر قرار دهد، البته فراموش نکنیم که معلم یک الگوی دائما تحت نظر است.

دومین مرحله در تدریس موفق: در تو باید لذت آموختن نشانگر بوده و ثابت نمایی.

بر روی یک تابلو در کلاسم نوشته شده است «تحصیلات، یا آرام کردن پریشانی یا بر هم زدن آرامش است.»

این جمله روش تدریس مرا به شدت تحت تأثیر قرار داده است.

سومین مرحله در تدریس موفق: چشم امید‌ به اهداف بلندت باید…

بدانید که به کجا می‌روید و به اهداف‌تان توجه کنید. من هرگز چیزی یاد نگرفتم مگر زمانی که مجبور شدم از آن استفاده کنم.

اگر چیزی که درون‌تان است بیابید شما را نجات خواهد داد. اگر چیزی که درون‌تان است نیابید شما را نابود خواهد کرد.

چهارمین مرحله در تدریس موفق: برتو است که مسئول و منظم باشی

تدریس می‌تواند تمام زندگی شما را به خود اختصاص دهد. با این کار ممکن است که تمام روز و شب را در مدرسه برای کمک به دانش‌آموزان بگذارید و در کارتان پیشرفت کنید. من معتقدم می‌توانید فعالیت‌های هدف‌مند مهیج و صحیح را برای رسیدن به هدف‌تان طرح‌ریزی کنید.

پنجمین مرحله در تدریس موفق: بجوی تا بیابی

تقاضا کنید، حتماً دریافت خواهید کرد.

اگر بدانید چه چیزهایی از کنترل شما خارج است در مورد آنها نگران نخواهید بود. این امر شما را از بسیاری تلاش‌های بیهوده رهایی خواهد بخشید.

ششمین مرحله در تدریس موفق: بر تو باد انصاف و آمادگی در امر تدریس

شما باید منصف باشید تا برای مسایل قبل از آن که به وجود آیند آماده باشید.

هفتمین مرحله در تدریس موفق: عقل سلیم، لازمه‌ی تدریس است

زمان اتخاذ تصمیماتی که دانش‌آموزان را تحت تأثیر قرار می‌دهد از قضاوت صحیح خود استفاده ‌کنید.

در هر قانون استثنایی وجود دارد و شما باید بتوانید به اندازه‌ی کافی و به سرعت متوجه این وضعیت بشوید تا قبل از این که از دست شما خارج شود آن را آرام کنید. بسیاری از دانش‌آموزان در طی سال ترفند‌های زیرکانه‌ای را برای فریب معلمان آموخته‌اند.

هشتمین مرحله در تدریس موفق: بی‌تعصب و انعطاف پذیر باشید تا موفق شوید. هیچ حق انتخاب دیگری ندارید.

چون با مردم سرو کار داریم باید آماده‌ی مسایل غیر منتظره هم باشیم و آنها را نتیجه بخش سازیم.

نهمین مرحله در یک تدریس موفق: با ترس و لرز کار مسیر نمی‌شود.

با شک کار نکنید مطمئن باشید که حق با شماست.

دهمین مرحله در تدریس موفق: در کار تدریس همت خود را بلند‌ دار.

باید توقع‌تان را هم از دانش‌آموزان و هم از خودتان بالا ببرید.

مردم را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: آنهایی که باعث می‌شوند مسائلی اتفاق بیفتد. آنهایی که تماشاگر یک اتفاق هستند و آنهایی که می‌گویند چه اتفاقی می‌افتد

یازدهمین مرحله در تدریس موفق: وسعت بخش گستره‌ی دید خویش را

زمانی که با چالش‌ها مواجه می‌شوید همه چیز را در نظر بگیرید. منشور در دستان شماست.

من دانش‌آموزان را تغییر نداده بودم، بلکه روش پاسخ گویی به آنها را تغییر دادم.

یکی از اهداف اساسی آموزش و پرورش شکوفایی خلاقیت دانش آموزان است. اما با وجود اهمیت این موضوع، به علت های مختلف تاکنون کمتر به پژوهش و مطالعه بنیادی و برنامه ریزی در زمینه پرورش خلاقیت دانش آموزان، پرداخته شده است و این درحالی است که به شدت به نسلی خلاق و نوآور نیازمندیم.

برای ایجاد خلاقیت، هوش، استعداد، مهارت و تلاش لازم است، اما کافی نیست. انگیزه درونی نیز باید به آنها اضافه شود تا خلاقیت شکل گیرد. ما باید برای کودکانمان فرصت هایی را به وجود بیاوریم و مهارت هایی را به آنها آموزش دهیم تا استعدادهایشان را گسترش دهند و این محقق نخواهد شد مگر این که بین مهارت ها و علایق آنها وجه مشترکی بیابیم و آنها را رشد دهیم ارزشیابی توصیفی سعی کرده با تغییر در ساختار نظام ارزشیابی آن را به قدری انعطاف پذیر کند تا با شیوه ها و علایق یادگیری متفاوت، انطباق پیدا کند. در کلاس ارزشیابی توصیفی، کودکان در یادگیری فعال هستند و احساس غرور و مالکیت نسبت به کلاس درس خود دارند. آنها در این کلاس آزادند تا انتخاب کنند. راهنمایی می شوند و اختیار دارند تا در محیط کلاس، آن گونه که دوست دارند، یاد بگیرند. معلمین در طرح ارزشیابی توصیفی، با ایجاد جوی صمیمی و مطمئن در کلاس درس فضایی مساعد را برای رشد خلاقیت دانش آموزان فراهم کرده اند تا آنها بتوانند با آسودگی در کلاس به اظهارنظر بپردازند و بدون نگرانی هر سؤالی را که در ذهن دارند، مطرح کنند. آنها یاد گرفته اند که چگونه مهارت های یادگیری را در قلمرو خاص به کودکان بیاموزند. آنها روش تفکر درباره مسائل و قوانین علمی را به دانش آموزان آموزش می دهند. تحقیقات نشان داده است روابط صمیمانه و توأم با علاقه و احترام، نقش مؤثری در خلاقیت دانش آموز دارد.
در ارزشیابی توصیفی، یادگیری تفریحی مهم است. کودکان در کلاس تشویق می شوند که علایق، تجارب و ایده های خود را به کلاس درس بیاورند و اجازه دارند درباره هدف های کار روزانه خود با معلمان بحث کنند. به آنها استقلال کاری داده می شود تا تصمیم بگیرند. احساس آرامش می کنند و تنش ها و فشارهای کسب نمره را ندارند. آنها نه تنها از ایجاد هرگونه زمینه رقابت در کلاس درس، خودداری می کنند بلکه جوی را در کلاس ایجاد می کنند که دانش آموزان در انجام وظایف به همدیگر کمک کنند، در ایده ها با هم سهیم شوند و به نتیجه نهایی کارافتخار کنند و این یعنی خلاقیت.
 

ارزشیابی پیشرفت تحصیلی یکی از عناصر مهم و اساسی برنامه های درسی و نظام های آموزش و پرورش جهان محسوب می شود. لذا با عنایت به اهمیت این عنصر در روند فعالیت یاددهی- یادگیری، ارائه شیوه نوین در این زمینه و ارتقا سطح دانش معلمان و سایر دست اندرکاران تعلیم و تربیت، ضرورتی اجتناب ناپذیر می باشد. از طرفی رویکرد یکسان موجود برای ارزشیابی تحصیلی از سال 1303 تاکنون، به صورت امتحان کتبی- شفاهی نمود پیدا کرده و در این رابطه ملاک ثابت (20-0) همواره پایدار بوده است. در اکثر کشورهای جهان نیز، توجه به ابعاد شخصیت فراگیر ذهن علمای تعلیم و تربیت را به استفاده از شیوه های نوین ارزشیابی سوق داده است و تجارب موفقی در این زمینه موجود می باشد.

 امروزه نیازمند سیستم هایی از سنجش و ارزیابی هستیم که به هر دانش آموز به دیده حرمت نگاه کند. موهبت های طبیعی و انسانی او را بسیار بیشتر از آزمونهای سنتی نشان دهد.

پس آن نوع سنجش که بتواند تصویری واضح و سه بعدی از رشد مهارت ها، تواناییها و دانش و نگرش دانش آموز بدهد قابل دفاع می باشد. برخلاف ارزشیابی کمی که با داده های کمی و ریاضی و عدد و ارقام سر و کار دارد و از قضاوت برخوردار است. باید دانست که کیفیت این امر نسبی است و انعطاف پذیر می باشد و به طور کلی می توان گفت که کیفیت مقطعی نیست بلکه اندیشه ای مستمر است و براساس تلاش و فعالیت فرد انجام می گیرد. ارزشیابی توصیفی را می توان آموزش بدون نمره دانست و به جای تأکید بر ارزشیابی های پایانی باید بر ارزشیابی تکوینی (مستمر) تأکید داشت در واقع ارزشیابی توصیفی به توصیف ارزشیابی های گوناگون که به شیوه های متنوع از دانش آموز به عمل آورده ایم می پردازد.

ادامه مطلب...

ارزش یابی پایانی
ارزشیابی پایانی
ارزشیابی در خدمت آموزش
ارزشیابی
تدریس موفق
خلاقیت
ارزشیابی پیشرفت تحصیلی
[عناوین آرشیوشده]